Meidenboek, ook voor volwassenen

Levenslessen (Not that kind of girl) – Lena Dunham – Vertaling Gemma Pauwels – Meulenhoff – 303 blz.

Multitalent Lena Dunham werd geboren op 13 mei 1986 te New York en is dus nog maar net 28 lentes jong en is op deze jonge leeftijd al bekend als actrice, filmproducent en (scenario)schrijfster. Ook is ze de bedenker van de HBO-serie Girls waarin ze zelf de hoofdrol vertolkt waarbij u moet weten dat HBO een zeer bekend middelgroot Amerikaans televisienetwerk is dat zijn bekendheid ontleent aan series zoals Game of thrones en The wire.
Lena die al meerdere speelfilms regisseerde, is de dochter van kunstschilder Carroll Dunham en fotografe Laurie Simmons die ook al geen onbekenden zijn in het hippe New York. Ze won al snel prijzen voor haar scenario’s, filmscrips en als actrice. Ondanks haar welhaast onmogelijk drukke agenda wist ze toch ook nog tijd in te ruimen om een boek te schrijven over haar jeugd, prepuberteit en jongvolwassenheid.

Ondanks dat het boek waarschijnlijk niet voor oudere Nederlandse mannen bedoeld is, kon ik me er toch wel een beetje in verplaatsen. Vooral haar snelle korte, heldere schrijfstijl trok me door de voor mij onbekende jonge vrouwenwereld heen. Lena schrijft vlot en weet de kern van wat ze wil zeggen snel en treffend te formuleren en ik vind haar schrijfstijl dan ook veelbelovend. De thema’s en onderwerpen lijken direct uit haar eigen wereld te zijn geplukt en komen op mij erg Amerikaanse over, waarbij ik mag opmerken dat ze redelijk grappig worden omschreven. Dat het hier een typisch Amerikaans boek betrof werd me nog duidelijker door de (erg) brave woordkeuze wanneer ze seksueel getinte onderwerpen beschrijft. Nederlandse (vrouwelijke) auteurs schrijven doorgaans veel explicieter en grover. De recensies die ik over dit boek las en de manier waarop het boek in de media belicht werd, deed vermoeden dat hier sprake was van de gewaagde scandaleuze ontboezemingen van een uiterst moderne ontluikende jonge vrouw. Niets was minder waar en goddank, paait ze de lezer niet met geile praatjes. Het is een geslaagde poging om de lezer deelgenoot te laten worden van wat er zich zo afspeelt, wanneer een blank, joods, middle class lichtelijk verwend meisje in Amerika volwassen wordt.

Lena heeft haar boek ingedeeld zoals de serie ‘alles voor dummies’ is ingedeeld. Via de hoofdstukken Liefde & seks, Lichaam, Vriendschap, Werk en als laatste ‘Het grote geheel’ voert ze ons met veel vallen en opstaan langs voornamelijk relationele en seksuele teleurstellingen tot aan de eindeloze therapiesessies die geen zoden aan de dijk blijken te zetten. Groot worden gaat nou eenmaal vanzelf, daar heb je echt geen therapeut voor nodig. Haar joodse afkomst is net als bij Woody Allen aanleiding tot veel neurotisch getwijfel en gezeur over alles waaraan vader en moeder schuldig zo niet onschuldig zouden zijn. Ben ik te dik, ben ik niet mooi of goed genoeg, ruik ik uit mijn mond en zou ik dan misschien toch lesbisch zijn? Het boek weet in mijn ogen niet echt aan het concept ‘Meisjes dagboek’ te ontsnappen, maar het droge feit dat ik het met plezier heb uitgelezen, verraadt mogelijk de aanwezige kwaliteit. De illustraties overstijgen jammer genoeg het schoolagendaniveau niet en die doen eerder afbreuk aan het boek dan dat ze iets bijdragen. Het is vooral een leuk vederlicht leesbaar boek dat prima in een niet al te zware vakantiekoffer zal passen.
Hoe is de uitspraak ook al weer? ‘Vooral doorgaan!’
Een luchtig vrolijk vakantieboek wat lekker wegleest.

Vlieland geeft een parel prijs

Niet lang geleden schreef ik voor boekenbijlage.nl een recensie over het boek Levenslessenvan de alom geprezen Amerikaanse auteur Lena Dunham. En ik geef toe dat deze jonge vrouwelijke schrijfster een moedige poging heeft ondernomen om de lezer in haar belevingswereld te betrekken en dat vond ik tot op bepaalde hoogte ook geslaagd. Totdat ik de debuutroman van Eva Kelder las en ik met gerust hart kan zeggen dat deze van Vlieland afkomstige jonge schrijfster haar Amerikaanse collega in literaire zin achter zich laat, zoals een slechtvalk een gans achter zich laat. Waar de bestseller Levenslessen blijft hangen in goed bedoelde jonge meiden treurigheid, toont de roman Het leek stiller dan het was een veel diepere essentiële laag. Eva heeft duidelijk niet geschreven om te scoren maar omdat Eva schrijven moet.

Eva Kelder is nog een jonge schrijfster (1980) die haar mooie eiland Vlieland verliet om Engelse letterkunde en journalistiek te gaan studeren in Edinburgh, om vervolgens te gaan werken met oud-VS correspondent Charles Groenhuijsen. Voor het programma Holland Doc van de VPRO en haar project crossmediale Search of Americanstrok ze met fotograaf Sabina Theijs door de VS. In 2012 debuteerde ze met een kort verhaal in het literaire tijdschrift Passionate magazine, waarna er al snel meerdere verhalen in verschillende tijdschriften verschenen. Nu debuteert ze met dit prachtige boek Het leek stiller dan het was.

Zoals de titel al prijsgeeft, beschrijft Eva een opmerkelijke stille buitenwereld die wordt vormgegeven door een dorp, het strand, de badgasten en bovenal in de gezapigheid van de kleinburgerlijkheid op het eiland. Een benauwende wereld waar de (hippie)moeder van de hoofdpersoon Seije met regelmaat van wegvlucht. We leren de jonge Seije kennen als een meisje met een groot innerlijk gevoelsleven dat waarschijnlijk vergelijkbaar is met het leven van de schrijfster zelf. Daarover later meer. Haar belevingswereld wordt prachtig geformuleerd in zinnen waarmee ze de lezer op pijnlijke wijze weet te ontroeren en te fascineren. Ze leidt de lezer langs aangrijpende landschappen van de verwarrende gevoelens en belevingen die passen bij van een opgroeiende adolescent.

De innige vriendschap van Seije met haar homoseksuele vriend Teun verwart zowel hem als haar en uiteindelijk komt het tot een pijnlijke confrontatie wanneer ze hem verraadt tijdens een nacht vol feest en drank. Haar naïeve wereldbeeld brokkelt snel af en de realiteit dringt zich onafwendbaar op. Onbreekbare banden blijken te breken en ze vraagt zich af of haar moeder haar in de steek laat of gewoon loslaat. Ondanks de scherf in zijn ziel besluit Teun toch om samen met Seije Engels te gaan studeren in Edinburgh. Daar wordt Seije uiteindelijk verliefd op studiegenoot Daniel die zijn liefde voor literatuur verraadt door te buigen voor zijn dominante ouders en het grote geld. Seije, op haar beurt, verraadt de hoogleraar die haar talent herkent door te kiezen voor een leeg upper class New Yorks leventje. Eva schetst een wereld die pijnlijk ontroert en mij mee weet mee te slepen naar een geloofwaardig plot. De vraag hoezeer deze roman autobiografisch is, beantwoord ik met de woorden van Gerard Reve, ‘in wezen is alles wat een schrijver schrijft autobiografisch’.

Nadat ik dit prachtige boek had uitgelezen, bekeek ik nogmaals de omslag. En jawel, die omslag dekt de inhoud meer dat ik had durven hopen toen ik aan het boek begon. ‘Fris, kleurrijk, spannend en bovenal jong’. Een eerste stap op weg naar een mooi oeuvre dunkt me.

Vuisthamer voor een instellingskind

De Vlaamse schrijver Dimitri Verhulst voldoet wat mij betreft aan alles waar een (moderne)schrijver aan moet voldoen. Hij heeft een mooie hand van schrijven, creëert de mooiste zinnen voor bijzondere verbeeldingen, is intelligent en hij heeft zeker iets te vertellen. In interviews is hij mysterieus en ondoorgrondelijk, soms bijna onverschillig en hautain. Menig interviewer zag ik sneuvelen in een poging om op gelijke (literaire) voet met hem te komen en net als bij zijn Vlaamse collega Herman Brusselmans lukt dat zelden. Niet dat je deze twee schrijvers met elkaar kan vergelijken, want waar Brusselmans de literaire slapstick heeft uitgevonden, heeft Verhulst de Vlaams-Nederlandse romantische literatuur nieuw leven in geblazen. Maar er zit ook iets ondoorgrondelijks in de man, iets slechts. Goddank, hij schrijft!

Dimitri Verhulst schreef en publiceerde veel. Wij (ik) in Nederland kennen hem voornamelijk van de bestseller De helaasheid der dingen(verfilmd in 2006) en Godverdomse dagen op een godverdomse bol. Mijn voorkeur gaat echter uit naar het bijna poëtisch geschreven: Mevrouw Verona daalt de heuvel af waarin hij zinnen laat vloeien zoals impressionisten schilderen en bovendien is het een geheel fictief verhaal. Hij won vele prijzen waaronder de Gouden uil en de Libris Literatuur Prijs. Een niet onverdienstelijke staat van dienst voor een man van nog geen 42 jaar oud. Daarbij, en dat is goed nieuws voor ons Nederlanders, schrijft hij het Boekenweek geschenk 2015. Ik zie er naar uit.
De titel Kaddisj voor een Kut dwong mij Google aan het werk te zetten want ik wist niet wat Kaddisj betekende. Het bleek een joods gebed. Het verhaal wordt verteld van uit de tweede persoon die, naar ik vermoed, tegen zichzelf spreekt, die zichzelf als het ware in de spiegel toespreekt. In de eerste helft van het boek worden we meegenomen door een ex-instellingskind (inmiddels volwassen en tegen alle verwachting in succesvol, namelijk de schrijver zelf), naar een begrafenis van een mede instellingskind (een meisje). Via korte soms inktzwarte beschrijvingen uit hun gezamenlijk verleden leidt de verteller de lezer langs de vele misstanden en pijnlijke ervaringen in de jeugdhulpverlening. Traumatische afwijzingen door nare ouders en of opvoeders tot aan de drastische zelfmoord van datzelfde meisje waarmee de hoofdpersoon een kortdurend afstandelijk seksueel contact binnen de muren van de inrichting heeft gehad.

Verhulst neemt in de gehanteerde stijl een schijnbare afstand tot de personages en de zeer harde en pijnlijke wereld van het afgewezen kind. Ik vermoed omdat hij zelf een ex-instellingskind is. Dat lukt echter niet door de prachtige manier waarop hij haarscherp en in korte aangrijpende zinnen een betrokken en zeer vertwijfelde verteller neer weet te zetten. Er is geen emotionele ontsnapping mogelijk. De tweede helft van het boek beschrijft de moord gepleegd door twee ex-instellingkinderen op hun eigen kroost. Het zijn bizarre moorden die door de manier waarop de auteur het hele verhaal neerzet geloofwaardig worden verteld. Ik geef toe dat ik mezelf moest dwingen niet op internet te achterhalen of deze moorden werkelijk hebben plaats gevonden, zo overtuigend vind ik deze roman. De auteur heeft een pijnlijk confronterend zwart omrand boek afgeleverd die mij even heeft laten voelen hoe het moet zijn om te leven als instellingskind.
Een negatief punt: ik was nog niet klaar toen het uit was, ik wilde meer.
Een positief punt: door de strakke beknoptheid komt het binnen als een vuisthamer.

Jan van Rijsingen

Ik Las voor U

‘Kieft’

Ieder nieuw boek is voor mij een feestje van verwachting, zo ook deze keer toen het boek ‘Kieft’ geschreven door Michel van Egmond en uitgegeven door Voetbal International (VI)via de brievenbus op mijn mat plofte. De legendarische voetballer Wim Kieft kijkt me enigszins achterdochtig en met een naar binnen gekeerde blik vanaf de omslag aan. Een voortreffelijke foto vind ik, waaronder cocaïne-witteletters het feestje van ‘Kieft’ al voorspellen. Want, zoals hij zelf al breeduit in de DWDD [1]aangekondigd, verteld het boek het persoonlijk verhaal van zijn alcohol en cocaïne verslaving. De naam Michel van Egmond kende ik alleen van het boek over ex voetballer en TV presentator  ‘GIJP’,

(wat ik overigens niet heb gelezen).

Het boek ‘Kieft’ dient niet als biografie gelezen worden maar meer als, een aan de hand van vraaggesprekken opgetekend, levensverhaal over de neergang van een topvoetballer. Wanneer je in acht neemt dat Wim Kieft al twintig jaar als alcoholist en junkie door het leven gaat, ziet hij er nog opmerkelijk monter uit. Als schrijver en als geroutineerd lezer viel mij op de eerste pagina de grote hoeveelheid wit op, wit papier. Brede witte kantlijnen, veel wit tussen de regels en heel veel wit tussen de toch al korte hoofstukjes waardoor ik toch maar eens besluit om te gaan tellen. U moet weten, dat een gemiddelde roman of boek ongeveer 300 tot 350 woorden per pagina telt. Het boek ‘Kieft’ komt echter niet verder dan ongeveer 150 woorden per pagina en zo zijn de 367 bladzijden snel gevuld. Misschien heeft Voetbal International geen hoge pet op van zijn lezers of is de schrijver gebonden aan een afgesproken quota wat betreft gewicht, tijd en woorden.

Waar gaat het boek over?

In het boek wordt een ontmoeting beschreven tussen Wim Kieft en de journalist Michel van Egmond. De ontmoetingen spelen zich voornamelijk af in hotellobby’s, restaurants en een enkele keer bij Kieft thuis of tijdens een snabbel ergens in het land. Aan de hand van korte vragen die van Egmond stelt geeft Wim Kieft langere of kortere antwoorden. Er volgt een uiteenzetting van zijn gang langs clubs, kampioenschappen, landen en finales waar Wim met meer of minder succes aan heeft deel genomen. Veel chronologie kan ik in het boek niet ontdekken, waardoor de jaren en de successen als na een stevige nacht cocaïne gebruik niet meer van elkaar te onderscheiden zijn. Er wordt geen moeite gedaan om de lezer bij de les te houden wat betreft de opbouw van zijn carrière en of zijn verslaving. Ajax, PSV, PISA, Bordeaux en het Nederlands elftal, ik ben het spoor al snel bijster, hoewel dat ook aan mijn kennis van de voetballerij kan liggen. Wel wordt uitentreuren ingegaan op zijn minderwaardigheidscomplex en hoe hardnekkig die tot de dag van vandaag aanwezig is. ‘Ik kan het niet, Ik heb het nooit gekund en ik zal het ook nooit kunnen’, dat was Kieft ten voeten uit. En al die minderwaardigheid verpakte hij in arrogant zwijgen, cynisme en opschepperig drank gebruik. Nadat hij met zijn actieve voetbalcarrière is gestopt ontpopt hij als een 1^e klas coke gebruiker met de allure van een top-spits. Hij maakt veel vrienden en al gauw nog meer vijanden, maar wat ze ook van hem zijn hij belazerd ze allemaal. Zijn ouders, zijn kinderen, zijn vrouwen, zijn vrienden en iedereen in de voetballerij, allemaal is hij ze iets verschuldigd. Soms is het liefde, soms is het tijd en soms is het vertrouwen, maar voor het merendeel is het geld. Veel geld.

---

[1] y